„Łapownictwo w oświacie”

Artur Grabek

Wydawcy podręczników przekupują szkoły „prezentami”. Rynek książek dla uczniów wart jest miliard złotych

O kontrowersyjnych praktykach wydawców podręczników szkolnych mówi się od lat. Tym razem jednak dane zebrane przez fundację Europejska Inicjatywa Obywatelska – Polska Bez Korupcji pokazują, z jak ogromną patologią dotyczącą rynku podręczników mamy do czynienia. W ciągu zaledwie kilku miesięcy fundacja zebrała ponad 1 tys. umów, zgodnie z którymi dyrektorzy szkół w zamian za określone „prezenty” przekazywane im lub na rzecz szkoły zobowiązywali się do korzystania tylko i wyłącznie z produktów określonego wydawcy.

Miliard do wzięcia

Sprawą zajmują się już niektóre kuratoria oświaty, z naszych informacji wynika, że prowadzonych jest także około dziesięciu śledztw, które mają sprawdzić, czy nie chodzi tu o zwyczajne łapownictwo. Wartość rynku podręczników szacowana jest na około 1 mld zł.

Sprawa rozpoczęła się jesienią ubiegłego roku. Mateusz Górowski, prezes fundacji, chciał się dowiedzieć, dlaczego ceny podręczników przekraczają wartość czasem dobrze wydanej beletrystyki. 
– Zapytaliśmy samorządy o to, jak w podległych im szkołach prowadzony jest system wyboru podręczników oraz o wszystkie umowy, jakie szkoły podpisują z wydawcami 
– opowiada Górowski. Zapytanie trafiło do kilkuset losowo wytypowanych gmin z całego kraju. Odpowiedzi, jakie zaczęły spływać do fundacji, przeszły wszelkie oczekiwania Górowskiego. Ponad tysiąc umów dotyczyło takiej sytuacji: dyrektorzy szkół deklarowali wybór podręcznika określonego wydawcy w zamian za sprzęt elektroniczny, który trafiał na rzecz szkoły lub też dyrektor dostawał go do własnego użytku.

Dyrektor jako „biorący”

Dotarliśmy do kilku takich umów. W jednej z nich szkoła zobowiązuje się do tego, że przez trzy kolejne lata do nauki języka angielskiego będzie używała jedynie podręczników wydawnictwa X, w zamian wydawnictwo sprzedaje szkole tablicę multimedialną o wartości ok. 5 tys. zł za cenę 1,23 zł brutto. Jeżeli szkoła nie wywiąże się z umowy, będzie musiała zapłacić pełną cenę tablicy. W innej umowie dyrektor szkoły określony jako „biorący” w zamian za wybór określonego podręcznika otrzymuje do nieodpłatnego użytkowania komputer przenośny.

Górowski przyznaje, że najczęściej do szkół lub dyrektorów trafiały netbooki, laptopy, komputery stacjonarne oraz tablice interaktywne. W niektórych przypadkach cena przekazywanego przez wydawnictwa sprzętu sięgała kilkunastu tysięcy złotych. 
– Bywały umowy, w których szkoła w sytuacji naruszenia umowy musiałaby pokryć cenę przekazanego sprzętu, która była wyższa od rynkowej – mówi.

Zebrane materiały fundacja przekazała do Ministerstwa Edukacji, Najwyższej Izby Kontroli, w ponad 30 przypadkach najbardziej bulwersujących umów zostały także skierowane zawiadomienia do prokuratury.

Czy to korupcja?

Jedyną reakcją resortu edukacji kierowanego przez Krystynę Szumilas była sugestia, by sprawę skierować do kuratorów oświaty. – W dziesięciu przypadkach sprawę podjęli prokuratorzy – mówi Górowski. Zareagowali także kuratorzy oświaty. Śląskie we wtorek zapowiedziało kontrole w 67 szkołach. Anna Wietrzyk, rzeczniczka tej instytucji, przyznaje, że umowy podpisywane przez dyrektorów mogły naruszać zapisy ustawy o systemie oświaty, która daje nauczycielowi swobodę w doborze podręcznika. – Niewykluczone, że sprawą będzie musiał się zająć także prokurator, ale takie decyzje zostaną podjęte dopiero po zakończeniu kontroli – mówi nam Wietrzyk. Ostry komunikat do dyrektorów wystosowało także lubelskie kuratorium. „Przypominam, że niedopuszczalne, oraz mogące stanowić przestępstwo łapownictwa z art. 228 kodeksu karnego, jest przyjmowanie od wydawnictw przez dyrektorów szkół lub nauczycieli korzyści majątkowych lub osobistych” – napisał Krzysztof Babisz, lubelski kurator oświaty. Podobny komunikat zamieściło także kuratorium w Opolu: „Przyjmowanie jakichkolwiek korzyści przy wyborze podręczników jest działaniem nieetycznym i może mieć znamiona przestępstwa”. Jak usłyszeliśmy w wydziale kształcenia i wychowania, niewykluczone, że także opolskie kuratorium rozpocznie kontrole w tej sprawie. Górowski przekonuje, że podobny audyt zapowiedział także kurator małopolski i podkarpacki. Z kolei prezydent Kołobrzegu wydał zakaz przyjmowania przez szkoły sprzętu elektronicznego od wydawców.

Wydawcy podręczników przekupują szkoły „prezentami”. Rynek książek dla uczniów wart jest miliard złotych

Prof. Antoni Kamiński, były prezes Transparency International Polska, nie pozostawia wątpliwości, że tego typu umowy naruszają zapisy ustawy o systemie oświaty. – Bez wątpienia dyrektorzy nie mają uprawnień do podpisywania takich umów i wszyscy, którzy je podpisali, powinni ponieść konsekwencje dyscyplinarne. O wyborze podręcznika decyduje nauczyciel na podstawie wartości merytorycznej, a nie korzyści dla szkoły – mówi prof. Kamiński. Zaznacza jednak, że trudno będzie w tym przypadku udowodnić, że jest to zwykłe łapówkarstwo.

Piotr Marciuszuk, szef sekcji wydawców edukacyjnych Polskiej Izby Książki, twierdzi, że nigdy nie widział tego typu umów. – Z komentarzem poczekajmy na wyniki kuratoryjnych kontroli oraz śledztw. Muszę zaznaczyć, że wszyscy wydawcy zrzeszeni w PIK deklarowali, że będą działać w pełni przejrzyście – zaznacza. To stanowisko dziwi Górowskiego, który mówi, że informował PIK o sprawie.


Rzeczpospolita 28.02.2013 r.   (alal11352)
Źródło: http://www.rp.pl/artykul/19,985186-Lapownictwo-w-o...